Trump, Orta Asya ülkelerini İbrahim Anlaşmalarına dahil etmek peşinde
Trump yönetimi, Azerbaycan’ı Abraham Anlaşmaları’na dahil etmek için görüşmeler yürütüyor
Trump yönetimi, Azerbaycan ve bazı Orta Asya müttefiklerinin Abraham Anlaşmaları'na dahil edilmesi konusunda aktif görüşmeler yürütüyor. Bu adımla sözkonusu ülkelerin İsrail ile ilişkilerini güçlendirmesi amaçlanıyor. Konuya aşina beş kaynağın aktardığına göre görüşmelerle ilgili süreç ilerliyor.
2020 ve 2021 yıllarında Trump’ın ilk başkanlık döneminde imzalanan Abraham Anlaşmaları kapsamında, dört Müslüman çoğunluklu ülke ABD’nin arabuluculuğuyla İsrail ile diplomatik ilişkilerini normalleştirmeyi kabul etmişti. The Jerusalem Post’a dayandırılan habere göre, Azerbaycan ve Orta Asya’daki ülkeler ise hâlihazırda İsrail ile uzun süredir diplomatik ilişkilere sahip olduğundan, bu ülkelerin anlaşmalara dahil edilmesi daha çok sembolik bir adım olacak. Ancak ticaret ve askeri iş birliği gibi alanlarda ilişkilerin güçlendirilmesi hedefleniyor.
Bu genişleme, Trump’ın Gazze’de süren savaş nedeniyle bölgesel güç Suudi Arabistan’ı İsrail’le ilişkileri yeniden kurmaya ikna etme hedefine kıyasla daha sınırlı ama gerçekçi adımlara açık olduğunu da gösteriyor.
Suudi Arabistan, Filistin devleti tanınmadan İsrail’i tanımayacağını defalarca belirtmişti. İsrail'in Gazze’ye yönelik ölümcül saldırıları ve yardımların girişine engelleri nedeniyle bölgede yaşanan kıtlık Arap dünyasında öfkeyi artırdı. Bu durum, başka Müslüman ülkelerin Abraham Anlaşmaları’na dahil edilmesini zorlaştırıyor.
İsrail saldırıları sonucu 60.000'den fazla kişinin öldüğü Gazze'de ki savaş, dünya çapında büyük tepki yarattı. Kanada, Fransa ve Birleşik Krallık son günlerde bağımsız bir Filistin devletini tanıma planlarını açıkladı.
Azerbaycan-Ermenistan ihtilafı önemli bir engel
Trump yönetimi, Azerbaycan’ın Abraham Anlaşmaları’na katılmasının ön koşulu olarak Ermenistan’la bir barış anlaşması imzalanmasını şart koşuyor. Üç kaynak, bu ihtilaf çözülmeden anlaşmanın gerçekleşmesinin zor olduğunu belirtiyor.
Trump yetkilileri bugüne kadar çeşitli ülkelerin anlaşmaya katılabileceğini ima etse de, kaynaklara göre Azerbaycan ile yürütülen görüşmeler en ciddi ve yapılandırılmış olanlar arasında yer alıyor. İki kaynak, anlaşmanın birkaç ay, hatta birkaç hafta içinde sağlanabileceğini savundu.
Trump’ın barış misyonlarından sorumlu özel temsilcisi Steve Witkoff, Mart ayında Azerbaycan’ın başkenti Bakü’ye giderek Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’le görüştü. Witkoff’un yardımcısı Aryeh Lightstone ise bahar aylarında Aliyev’le bir araya gelerek Abraham Anlaşmaları’nı da görüştü.
Bu çerçevede, Azerbaycanlı yetkililer Kazakistan başta olmak üzere bazı Orta Asya ülkeleriyle temasa geçerek daha geniş çaplı bir anlaşma olasılığını değerlendirdi. Hangi ülkelerle temasa geçildiği net olmamakla birlikte, bölgedeki Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Tacikistan ve Kırgızistan olası adaylar arasında.
ABD Dışişleri Bakanlığı ise doğrudan ülkeleri belirtmeden Trump’ın Abraham Anlaşmaları’nı genişletmeyi hedeflediğini ve daha fazla ülkenin dahil edilmesi için çalışıldığını açıkladı.
Azerbaycan hükümeti yorum yapmazken, Beyaz Saray, İsrail Dışişleri Bakanlığı ve Kazakistan’ın Washington Büyükelçiliği de açıklama taleplerine yanıt vermedi.
Herhangi bir yeni anlaşma, daha önce imzalanmış olan Abraham Anlaşmaları’nın içeriğini değiştirmeyecek.
Engeller sürüyor
Orijinal Abraham Anlaşmaları, İsrail ile Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn, Fas ve Sudan arasında diplomatik ilişkilerin yeniden tesis edilmesine odaklanıyordu. Yeni genişleme dalgası ise ABD ve İsrail’in bölgedeki yumuşak gücünü artırmayı amaçlayan daha geniş bir mekanizmaya dönüşüyor.
Kuzeyde Rusya, güneyde İran arasında kalan Azerbaycan, Orta Asya ile Batı arasındaki ticaret yollarında stratejik bir konumda bulunuyor. Kafkaslar ve Orta Asya, petrol ve doğal gaz gibi doğal kaynaklar açısından zengin olduğu için büyük güçler arasında rekabete sahne oluyor.
İsrail’le zaten diplomatik ilişkileri olan ülkelerin anlaşmalara dahil edilmesi, Trump için sembolik bir zafer olarak da değerlendirilebilir.
İki kaynak, Orta Asya ile ilgili görüşmelerin henüz başlangıç aşamasında olduğunu, Azerbaycan ile olanların ise ileri düzeyde olduğunu belirtti. Ancak Ermenistan ile Azerbaycan arasında süren müzakerelerdeki yavaş ilerleme nedeniyle bir anlaşmaya varılması garanti değil.
1980'lerin sonundan bu yana Karabağ nedeniyle sorun yaşayan Azerbaycan ve Ermenistan, 1991’de Sovyetler Birliği’nden bağımsızlıklarını kazandı. 2023’te Azerbaycan Karabağ’ı geri aldı ve yaklaşık 100.000 etnik Ermeni bölgeden Ermenistan’a kaçtı. Her iki ülke de çatışmanın resmen sona ermesi için bir anlaşma imzalamak istediklerini belirtti.
Hristiyan nüfusun çoğunlukta olduğu Ermenistan, ABD ile yakın ilişkilere sahip. Trump yönetimi, Erivan’daki yönetimi kızdıracak adımlardan kaçınıyor.
Yine de Trump ve Dışişleri Bakanı Marco Rubio, iki ülke arasındaki barışın yakın olduğunu savunuyor.
Trump, Temmuz ayı başında gazetecilere yaptığı açıklamada, “Ermenistan ve Azerbaycan konusunda bir mucizeye imza attık. Ve bu artık oldukça yakın,” dedi.
KAYNAK: https://news.az/
