Ilan Pappé: Siyonizm'in çöküşü

İsrail’li tarihçi-yazar Ilan Pappé, işgal ordusunun Gazze saldırısı ile beraber ortaya çıkan bölgesel ve küresel gelişmelerden hareketle Siyonizm’in çökmekte olduğuna dair değişik açılardan bakarak bir değerlendirme yapıyor. Savaşla beraber gelişen İsrail içi ve dışı gelişmeleri değerlendirdiği yazıyı önemine binaen okuyucularımızın dikkatine sunuyoruz.

Siyonizmin Çöküşü

ILAN PAPPÉ

21 HAZIRAN 2024

Hamas'ın 7 Ekim'deki saldırısı eski bir binayı vuran depreme benzetilebilir. Çatlaklar zaten kendini göstermeye başlamıştı ama artık temellerinde de görülebilir hale geldi. Kuruluşundan bu yana 120 yıldan fazla bir süre geçen Filistin'deki Siyonist proje- bir Arap, Müslüman ve Orta Doğu ülkesine bir Yahudi devleti empoze etme fikri- çökme ihtimaliyle karşı karşıya olabilir mi? Tarihsel olarak, bir devletin alabora olmasına neden olabilecek çok sayıda faktör vardır. Komşu ülkelerin sürekli saldırıları ya da kronik iç savaşlar bu sonucu doğurabilir. Vatandaşlara hizmet sunamaz hale gelen kamu kurumlarının çöküşünü takip edebilir. Genellikle yavaş bir çözülme süreci olarak başlar, ivme kazanır ve kısa bir süre içinde bir zamanlar sağlam ve sarsılmaz görünen yapıları yıkar.

Zorluk, erken göstergeleri tespit etmekte yatmaktadır. Burada, İsrail örneğinde bunların her zamankinden daha net olduğunu iddia edeceğim. Siyonizm’in çöküşüyle sonuçlanması muhtemel bir tarihsel sürece - ya da daha doğru bir ifadeyle, bu sürecin başlangıcına - tanıklık ediyoruz. Ve eğer teşhisim doğruysa, o zaman özellikle tehlikeli bir konjonktüre de giriyoruz demektir. Zira İsrail krizin büyüklüğünün farkına vardığında, tıpkı Güney Afrika apartheid rejiminin son günlerinde yaptığı gibi, krizi kontrol altına almak için vahşi ve sınır tanımayan bir güç ortaya koyacaktır.

1.

İlk gösterge İsrail Yahudi toplumunun parçalanmasıdır. Şu anda bu toplum, ortak bir zemin bulamayan iki rakip kamptan oluşmaktadır. Çatlak, Yahudiliği milliyetçilik olarak tanımlamanın anomalilerinden kaynaklanmaktadır. İsrail'de Yahudi kimliği bazen dindar ve seküler gruplar arasında teorik bir tartışma konusu olmaktan öteye gitmezken, şimdi kamusal alanın ve devletin karakteri üzerine bir mücadele haline gelmiştir. Bu mücadele sadece medyada değil sokaklarda da sürüyor.

Bir kamp 'İsrail Devleti' olarak adlandırılabilir. Bu kamp daha seküler, liberal ve çoğunlukla orta sınıf Avrupalı Yahudilerden ve onların soyundan gelenlerden oluşuyor. 1948'de devletin kurulmasında etkili olan bu kesim geçen yüzyılın sonuna kadar devlet içinde hegemonik bir konumda kaldı. Hiç kuşkunuz olmasın, 'liberal demokratik değerleri' savunmaları, Ürdün Nehri ile Akdeniz arasında yaşayan tüm Filistinlilere çeşitli şekillerde dayatılan apartheid sistemine olan bağlılıklarını etkilememektedir. Temel arzuları Yahudi vatandaşların Arapların dışlandığı demokratik ve çoğulcu bir toplumda yaşamalarıdır.

Diğer kamp ise işgal altındaki Batı Şeria'daki yerleşimciler arasında gelişen 'Yahudiye Devleti'dir. Ülke içinde giderek artan bir desteğe sahiptir ve Kasım 2022 seçimlerinde Netanyahu'nun zaferini garantileyen seçmen tabanını oluşturmaktadır. İsrail ordusu ve güvenlik servislerinin üst kademelerindeki etkisi katlanarak artıyor. Judea Devleti, İsrail'in tarihi Filistin topraklarının tamamına yayılan bir teokrasi olmasını istiyor. Bunu başarmak için Filistinlilerin sayısını en aza indirmeye kararlı ve El Aksa'nın yerine bir Üçüncü Tapınak inşa etmeyi düşünüyor. Üyeleri bu sayede İncil'deki krallıkların altın çağını yeniden yaşayabileceklerine inanıyor. Onlara göre, bu çabaya katılmayı reddeden laik Yahudiler de Filistinliler kadar sapkındır.

İki kamp 7 Ekim'den önce şiddetli bir şekilde çatışmaya başlamıştı. Saldırıdan sonraki ilk birkaç hafta boyunca, ortak bir düşman karşısında farklılıklarını rafa kaldırmış gibi göründüler. Ancak bu bir yanılsamaydı. Sokak çatışmaları yeniden alevlendi ve uzlaşmayı neyin sağlayabileceğini görmek zor. Daha olası bir sonuç ise zaten gözlerimizin önünde cereyan ediyor. Ekim ayından bu yana İsrail Devletini temsil eden yarım milyondan fazla İsraillinin ülkeyi terk etmesi, ülkenin Judea Devleti tarafından yutulmakta olduğunun bir göstergesidir. Bu, Arap dünyasının ve hatta belki de tüm dünyanın uzun vadede tahammül edemeyeceği bir siyasi projedir.

2.

İkinci gösterge İsrail'in ekonomik krizidir. Siyasi sınıfın, Amerikan mali yardımına giderek daha fazla bağımlı hale gelmenin ötesinde, sürekli silahlı çatışmaların ortasında kamu maliyesini dengelemek için herhangi bir planı yok gibi görünüyor. Geçen yılın son çeyreğinde ekonomi yaklaşık %20 oranında geriledi; o zamandan beri toparlanma kırılgan bir seyir izliyor. Washington'un 14 milyar dolarlık taahhüdünün bunu tersine çevirmesi pek olası değil. Aksine, aralarında Türkiye ve Kolombiya'nın da bulunduğu bazı ülkelerin ekonomik yaptırımlar uygulamaya başladığı bir dönemde İsrail'in Batı Şeria'daki askeri faaliyetlerini arttırırken Hizbullah'la savaşa girme niyetini sürdürmesi halinde ekonomik yük daha da ağırlaşacak.

Maliye Bakanı Bezalel Smotrich'in sürekli olarak Batı Şeria'daki Yahudi yerleşimlerine para aktaran ancak bakanlığını yönetmekten aciz görünen beceriksizliği krizi daha da ağırlaştırıyor. İsrail Devleti ile Yahudiye Devleti arasındaki çatışma ve 7 Ekim olayları, bu arada bazı ekonomik ve mali elitlerin sermayelerini devlet dışına taşımalarına neden oluyor. Yatırımlarını başka bir yere taşımayı düşünenler, vergilerin %80'ini ödeyen İsraillilerin %20'sinin önemli bir bölümünü oluşturuyor. 

3.

Üçüncü gösterge ise İsrail'in giderek parya bir devlet haline gelmesiyle artan uluslararası izolasyonudur. Bu süreç 7 Ekim'den önce başlamış ancak soykırımın başlamasından bu yana yoğunlaşmıştır. Uluslararası Adalet Divanı ve Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından benimsenen benzeri görülmemiş tutumlar bunu yansıtmaktadır. Daha önce, küresel Filistin dayanışma hareketi insanları boykot girişimlerine katılmaları için harekete geçirebilmiş, ancak uluslararası yaptırım olasılığını ilerletememiştir. Çoğu ülkede, siyasi ve ekonomik kurumlar arasında İsrail'e destek sarsılmaz bir şekilde devam etti. 

Bu bağlamda, UAD ve UCM'nin son kararları- İsrail'in soykırım yapıyor olabileceği, Refah'taki saldırısını durdurması gerektiği, liderlerinin savaş suçlarından tutuklanması gerektiği - sadece elit görüşünü yansıtmak yerine küresel sivil toplumun görüşlerine kulak verme girişimi olarak görülmelidir. Mahkemeler Gazze ve Batı Şeria halkına yönelik acımasız saldırıları hafifletmedi. Ancak İsrail devletine yönelik hem yukarıdan hem de aşağıdan gelen ve giderek artan eleştiri korosuna katkıda bulundular.

4.

Dördüncü ve birbiriyle bağlantılı gösterge ise dünyanın dört bir yanındaki genç Yahudiler arasında yaşanan değişimdir. Son dokuz ayda yaşanan olayların ardından pek çok kişi artık İsrail ve Siyonizm ile olan bağlarını bir kenara bırakmaya ve Filistin dayanışma hareketine aktif olarak katılmaya istekli görünüyor. Özellikle ABD'deki Yahudi cemaatleri bir zamanlar İsrail'e eleştirilere karşı etkili bir dokunulmazlık sağlıyordu. Bu desteğin kaybedilmesi ya da en azından kısmen kaybedilmesi, ülkenin küresel konumu açısından önemli sonuçlar doğuracaktır. AIPAC hala Hıristiyan Siyonistlerin desteğine güvenebilir ve üyelerini destekleyebilir ancak önemli bir Yahudi seçmen kitlesi olmadan aynı güçte bir örgüt olmayacaktır. Lobinin gücü erozyona uğruyor.

5.

Beşinci gösterge İsrail ordusunun zayıflığıdır. IDF'nin elindeki son teknoloji silahlarla güçlü bir kuvvet olmaya devam ettiğine şüphe yok. Ancak 7 Ekim'de sınırlılıkları ortaya çıktı. Pek çok İsrailli ordunun son derece şanslı olduğunu düşünüyor çünkü Hizbullah koordineli bir saldırıya katılsaydı durum çok daha kötü olabilirdi. O tarihten bu yana İsrail, Nisan ayındaki uyarı saldırısında yaklaşık 170 insansız hava aracı ile balistik ve güdümlü füzeler konuşlandıran İran'a karşı kendisini savunmak için ABD'nin başını çektiği bölgesel bir koalisyona çaresizce bağımlı olduğunu gösterdi. Siyonist proje her zamankinden daha fazla Amerikalılardan gelen büyük miktarlardaki malzemenin hızlı bir şekilde teslim edilmesine bağlıdır ki bu olmadan güneydeki küçük bir gerilla ordusuyla bile savaşamaz.

İsrail'in hazırlıksızlığı ve kendini savunmadaki yetersizliği konusunda ülkenin Yahudi nüfusu arasında yaygın bir algı oluşmuş durumda. Bu durum, 1948'den beri yürürlükte olan ultra Ortodoks Yahudilerin askerlik muafiyetinin kaldırılması ve binlercesinin askere alınması yönünde büyük bir baskıya yol açtı. Bu durum savaş alanında pek bir fark yaratmayacak olsa da ordu hakkındaki karamsarlığın boyutunu yansıtıyor ve İsrail içindeki siyasi bölünmeleri derinleştiriyor.

6.

Son gösterge ise Filistinlilerin genç kuşağı arasındaki enerji yenilenmesidir. Bu kuşak, Filistinli siyasi elitten çok daha birlik içinde, organik olarak birbirine bağlı ve beklentileri konusunda nettir. Gazze ve Batı Şeria'daki nüfusun dünyanın en genç nüfusu olduğu düşünüldüğünde, bu yeni kohortun kurtuluş mücadelesinin seyri üzerinde muazzam bir etkisi olacaktır. Filistinli genç gruplar arasında yapılan tartışmalar, Filistin Yönetimi'nin bir devlet olarak tanınma kampanyasına karşıt bir özgürleşme vizyonunu takip edecek gerçekten demokratik bir örgüt- ya yenilenmiş bir FKÖ ya da tamamen yeni bir örgüt - kurmakla meşgul olduklarını gösteriyor. Gözden düşmüş iki devletli bir model yerine tek devletli bir çözümden yana görünüyorlar.

Siyonizm’in düşüşüne karşı etkili bir yanıt verebilecekler mi? Bu cevaplaması zor bir soru. Bir devlet projesinin çöküşünü her zaman daha parlak bir alternatif takip etmez. Orta Doğu'nun başka yerlerinde- Suriye, Yemen ve Libya’da- sonuçların ne kadar kanlı ve uzun süreli olabileceğini gördük. Bu durumda söz konusu olan bir dekolonizasyon meselesidir ve geçtiğimiz yüzyıl sömürge sonrası gerçekliklerin her zaman sömürge koşullarını iyileştirmediğini göstermiştir. Sadece Filistinlilerin eylemliliği bizi doğru yöne taşıyabilir. Er ya da geç, bu göstergelerin patlayıcı bir şekilde birleşmesinin Filistin'deki Siyonist projenin yok olmasıyla sonuçlanacağına inanıyorum. Bu gerçekleştiğinde, boşluğu dolduracak güçlü bir kurtuluş hareketinin var olmasını ummalıyız.

56 yılı aşkın bir süredir 'barış süreci' olarak adlandırılan ve hiçbir yere varmayan süreç, aslında Filistinlilerin tepki vermesinin istendiği bir dizi Amerikan-İsrail girişiminden ibaretti. Bugün 'Barış’ın yerini dekolonizasyon almalı ve Filistinliler bölge için vizyonlarını ifade edebilmeli, İsraillilerden de buna tepki vermeleri istenmelidir. Bu, en azından on yıllardır ilk kez Filistin hareketinin sömürge sonrası ve Siyonist olmayan bir Filistin (ya da yeni oluşumun adı her ne olacaksa) için önerilerini ortaya koymada öncülük edeceği anlamına gelecektir. Bunu yaparken de muhtemelen Avrupa'ya (belki de İsviçre kantonlarına ve Belçika modeline) ya da daha uygun bir ifadeyle sekülerleşmiş dini grupların aynı topraklarda yan yana yaşayan etnokültürel gruplara dönüştüğü Doğu Akdeniz'in eski yapılarına bakacaktır. 

İnsanlar bu fikri ister hoş karşılasın ister korksun, İsrail'in çöküşü öngörülebilir hale gelmiştir. Bu olasılık bölgenin geleceğine ilişkin uzun vadeli tartışmalara yön vermelidir. İnsanlar, İngiltere ve ardından ABD'nin öncülüğünde bir Arap ülkesine bir Yahudi devleti dayatmaya yönelik yüzyıllık girişimin yavaş yavaş sona erdiğini fark ettikçe bu konu gündeme gelmeye zorlanacaktır. Bu girişim, çoğu artık ikinci ve üçüncü kuşak olan milyonlarca yerleşimciden oluşan bir toplum yaratacak kadar başarılı oldu. Ancak varlıkları, ilk geldiklerinde olduğu gibi, anavatanlarında kendi kaderlerini tayin etme ve özgürlük mücadelesinden asla vazgeçmeyen milyonlarca yerli halka kendi iradelerini şiddetle dayatma becerilerine bağlı. Önümüzdeki on yıllarda yerleşimcilerin bu yaklaşımdan vazgeçmeleri ve özgürleştirilmiş ve sömürge olmaktan kurtaılmış bir Filistin'de eşit vatandaşlar olarak yaşamaya istekli olduklarını göstermeleri gerekecek.

Yazar hakkında:

Ilan Pappé (d. 7 Kasım 1954) İsrailli tarihçi, siyaset bilimci ve eski siyasetçidir. Birleşik Krallık'taki Exeter Üniversitesi Sosyal Bilimler ve Uluslararası Çalışmalar Fakültesi'nde profesör, üniversitenin Avrupa Filistin Çalışmaları Merkezi'nin direktörü ve Exeter Etno-Politik Çalışmalar Merkezi'nin eş direktörüdür. Pappé aynı zamanda İsrail siyasi partisi Hadash'ın yönetim kurulu üyesiydi ve 1996ve 1999 İsrail yasama seçimlerinde parti listesinde adaydı.

KAYNAK: https://newleftreview.org/sidecar/posts/the-collapse-of-zionism