Cezayir'in Güneyinde Kriz Derinleşiyor: Tuaregler

Cezayir'in Güneyinde Kriz Derinleşiyor: Berberi Toplulukların Marjinalleşmesi Bölgesel Tehdit Oluşturuyor

Haber Analiz | Son Güncelleme: 09.10.2025

Yazan:  Ty Dávila
Kaynak: New Lines Institute (ABD)
Çeviri ve derleme: Haberfikir

Nisan başında, Cezayir güvenlik güçleri, Mali sınırına yakın Tin Zavatin bölgesinde insansız bir Mali askeri drone'unu düşürdü. Bu askeri hamle, Cezayir'in güney eyaletlerinde yaşayan Berberi toplulukların dışlanmasını derinleştiren ve ulusal sınırları aşan güvenlik açıkları yaratan endişe verici bir eğilimi temsil ediyor.

Kaynak zengini ancak siyasi olarak ihmal edilmiş güney bölgelerinde genç işsizliği %30'u aşarken, devlet yatırımları hala kuzeydeki kentsel merkezlerde yoğunlaşıyor. Kırsal kesimdeki gençlerin yoksulluk içinde yaşama olasılığı, kentli akranlarına göre 3.64 kat daha fazla. Bu eşitsizlik, mevcut uçurumları derinleştirerek ülkenin uzun vadeli ekonomik kalkınma potansiyelini baltalıyor.

Güvenlik Açığı ve Küresel Rekabet

Bu şikayetlerin devam etmesi ve silahlı grupların Sahel bölgesinde yayılması, ABD için hem acil riskler hem de stratejik fırsatlar barındırıyor. ABD bölgeden diplomatik olarak çekilirken, Rusya gibi aktörler bu boşluğu dolduruyor. Kremlin, Cezayir'deki Rus danışmanlık güçlerini denetlemesi için General Sergey Surovikin'i atayarak tarihi bağların ötesine geçen bir hamle yaptı.

Uzmanlar, ABD politikası değişmezse, bu askerileşmenin uluslararası diplomasiyi etkileyebileceği uyarısında bulunuyor. Riskleri azaltmak için ABD'ye, Cezayir kurumlarıyla araştırma işbirliklerini desteklemek, yerelleştirilmiş yardım mekanizmalarını önceliklendirmek ve Berberi diasporasıyla resmi ilişkiler kurmak gibi üç tamamlayıcı strateji öneriliyor.

Tarihsel Arka Plan: "Amenokal" Sisteminin Sonu ve Sosyal Çöküş

Berberi toplumunun geleneksel siyasi yapısı olan ve bir konfederasyon şefi (amenokal) tarafından yönetilen sistem, Cezayir tarafından 1977'de resmen kaldırıldı. Ancak altta yatan sosyal çözülme çok daha erken, 1970'lerdeki şiddetli bir kuraklıkla başladı. Bu kuraklık, binlerce Berberi'nin hayatını kaybetmesine ve göçebe çobanlık ekonomisinin çökmesine neden oldu.

Geleneksel geçim kaynaklarını (hayvancılık, çöl navigasyonu, trans-Sahra ticareti) kaybeden Berberi toplulukları, günlük işçilik ve sınır ötesi kaçakçılığa bağımlı hale geldi. Cezayir yönetimi, amenokal sistemini şiddetle bastırmak yerine, geleneksel yöneticileri siyasi sisteme entegre ederek kontrol altına almaya çalıştı.

Ekonomik Marjinalleşme ve Coğrafi Faktörler

Uluslararası Kriz Grubu'na göre, Cezayir'in güney eyaletleri, "siyasi olarak marjinal ancak ekonomik olarak hayati öneme sahip petrol üreten bölgeler" olarak tanımlanıyor ve "merkezi otoritelere karşı artan hoşnutsuzluk" nedeniyle dalgalar halinde huzursuzluk yaşıyor.

Berberilerin marjinalleşmesinde coğrafya kilit rol oynuyor. Geleneksel olarak uzak, altyapısız bölgelerde yaşıyorlar ve hükümetin buradaki ihtiyaçları göz ardı etmesi, eğitim gibi temel hizmetlere erişimi zorlaştırıyor. Modern sınırların kurulması, geleneksel ticaret ağlarını baltalayarak ekonomik temellerini daha da zayıflattı.

Terör Örgütlerinin Sömürüsü ve Bölgesel Yayılma

Güney Cezayir, yönetim boşluklarının aşırılıkçı genişlemeye izin verdiği Sahel bölgeleriyle yapısal güvenlik açıklarını paylaşıyor. Mağrip El-Kaidesinin  2016'daki bir doğalgaz tesisine saldırısı, terör örgütlerinin, Berberiler de dahil olmak üzere yerel halkın şikayetlerinden nasıl faydalandığını gösterdi.

Genç işsizliği ve kaçakçılık rotalarına yakınlığın birleşimi, suç ve aşırılık yanlısı ağların işe alım ve lojistik için sömürdüğü koşulları yaratıyor. Cezayir güvenlik güçleri, 1990'lardaki iç savaştan bu yana en yüksek seviyede büyük kalibreli silah ele geçirdi; bu, Libya ve Mali'den gelen silah kaçakçılığındaki artışı yansıtıyor.

ABD için Stratejik Fırsat

Çin'in Kuşak ve Yol Girişimi yatırımları ve Rusya'nın genişleyen güvenlik ortaklıkları, otoriter aktörlerin yönetim boşluklarından jeopolitik etki için nasıl yararlandığını gösteriyor. ABD'nin Güney Cezayir'e yeniden angaje olması, demokratik kalkınma alternatiflerini sergilerken, bölgesel istikrar ve büyük güç rekabetindeki çıkarlarını da ilerletebilir.

Cezayir, Afrika'nın en büyük ülkesi ve önemli bir Avrupa enerji tedarikçisi olarak iç istikrarı bölgesel güvenlik için hayati öneme sahip. Marjinal eyaletlerde kapsayıcı yönetimi desteklemek, hem ABD'nin stratejik çıkarlarına hem de insani hedeflerine hizmet eder.

Politika Önerileri

Analistler, ABD'nin proaktif bir yaklaşım benimsemesi gerektiğini savunuyor. Önerilen stratejiler şunları içeriyor:

1. Katılımcı Araştırma Ortaklıkları Kurmak: Cezayir üniversiteleriyle işbirliği yaparak güney eyaletlerde kapsamlı ihtiyaç değerlendirmeleri yapmak.

2. Yerelleştirilmiş Yardım Mekanizmaları Uygulamak: Yardımların doğrudan bölgede çalışan yerel sivil toplum kuruluşlarına kanalize edilmesi.

3. Diaspora Katılım Mekanizmalarını Resmileştirmek: Fransa ve ABD'deki etkili Berberi diasporasıyla resmi danışma mekanizmaları kurmak.

Bu yaklaşımlar, askeri müdahalelere kıyasla çok daha düşük maliyetlerle, üstün uzun vadeli istikrar sonuçları vaat ediyor.

KAYNAK : https://newlinesinstitute.org/

Bu haber analizi, New Lines Institute için Ty Dávila tarafından kaleme alınan bir makaleden uyarlanmıştır.